Nguyên nhân bệnh đái tháo đường tăng nhanh ở thành thị

Chế độ dinh dưỡng bừa bãi, không hợp lý sẽ làm tăng gánh nặng cho tuỵ, dần dần dẫn đến suy chức năng tuỵ, gây đái tháo đường. 

 

BS Kim Loan (Bệnh viện E Hà Nội) cho biết, đái tháo đường là một bệnh rối loạn chuyển hoá đường gây tăng đường huyết mạn tính, kéo theo rối loạn chuyển hoá lipit, protit và điện giải do thiếu insulin tương đối hay tuyệt đối của tuyến tuỵ. Bệnh gây các biến chứng nguy hiểm ở nhiều phủ tạng, đặc biệt là mắt, thần kinh, thận, tim mạch và có thể tử vong nếu không điều trị kịp thời.

Có hai thể bệnh: typ 1 và typ 2, nhưng đái tháo đường typ 2 (thể không phụ thuộc insulin) chiếm khoảng 90% và ngày càng tăng nhanh ở nước ta, nhất là ở thành thị. Nguyên nhân được xác định là do điều kiện dinh dưỡng và lối sống thay đổi, lao động tĩnh tại, ít hoạt động thể lực cùng với dinh dưỡng không hợp lý.

Trong thực tế, ở các đô thị, do cuộc sống bận rộn, nhiều người có thói quen sử dụng nhiều các loại thức ăn nhanh, các thực phẩm tinh chế, ít chất xơ, ăn nhiều đồ ngọt, bữa ăn thất thường, không ổn định về giờ giấc và khối lượng thức ăn. Điều này sẽ làm tăng gánh nặng cho tuỵ, dần dần dẫn đến suy chức năng tuỵ, gây đái tháo đường. Vì thế, có đến 80% những người mắc bệnh đái tháo đường typ 2 là những người béo.

Bệnh đái tháo đường có thể dẫn đến các rối loạn chuyển hoá mỡ, tổn thương hàng loạt cơ quan và tổ chức, mà trước hết là các biến chứng nặng ở mắt (gây mù), ở hệ tim mạch (gây nhồi máu cơ tim…), ở thận (dẫn tới khả năng phải thường xuyên lọc thận) hoặc ở hệ thần kinh (với các tổn thương thần kinh ngoại vi, thần kinh sọ não và thần kinh thực vật).

Hai trong bốn yếu tố then chốt quyết định hiệu quả điều trị bệnh đái tháo đường là đặc biệt quan tâm đến chế độ dinh dưỡng phù hợp với bệnh lý và tăng cường vận động bền bỉ, phù hợp với điều kiện sức khoẻ, nhằm giữ được trọng lượng cơ thể ở mức độ hợp lý và phòng ngừa được các tai biến tim mạch.

Trong đó, về chế độ ăn uống, người bệnh đái tháo đường cần áp dụng chế độ ăn chống béo phì, sử dụng nhiều rau quả, hạn chế dùng các thực phẩm tinh chế kỹ. Đặc biệt, cần ăn đủ số calo theo cân nặng, ăn đều đặn, chia làm nhiều bữa nhỏ, không ăn quá no hoặc để quá đói, ăn kết hợp các chất xơ và các thức ăn có nhiều vitamin. Tình trạng quá no hoặc quá đói sẽ dẫn đến tăng đường huyết hoặc hạ đường huyết đều là những trạng thái nguy hiểm cho người bệnh tiểu đường.

Một sai lầm thường thấy ở những bệnh nhân đái tháo đường là chỉ vì sợ tăng đường huyết mà ăn quá ít đường và bù bằng chất béo, điều này dễ dẫn đến tình trạng vữa xơ động mạch. Một chế độ ăn quá ít chất bột - đường cũng sẽ dẫn đến giảm dung nạp với bột đường, nghĩa là dễ làm tăng đường máu.

Người bệnh đái tháo đường có thể ăn tất cả các thức ăn mà người khoẻ mạnh vẫn ăn, chỉ cần điều chỉnh hợp lý theo mức độ cho phép. Nguyên tắc chung là giảm các thức ăn có nhiều đường, tăng chất đạm, vitamin, hoa quả theo chỉ dẫn “chế độ ăn cho người bị tiểu đường” tại các cơ sở y tế.

Theo PGS.TS Tạ Văn Bình (Chủ tịch Hội người giáo dục bệnh đái tháo đường Việt Nam): "Việt Nam không phải là quốc gia có tỷ lệ đái tháo đường lớn nhất thế giới, nhưng bệnh đái tháo đường ở Việt Nam phát triển nhanh nhất thế giới". Cũng theo TS Tạ Văn Bình thì "không thể phân theo giai đoạn bệnh lý, nhưng bệnh đái tháo đường có biến chứng cấp tính, nhiều bệnh nhân bị loét do biến chứng bệnh mạch vành, mạch máu ngoại vi nên phải cắt bỏ chân tay…"

Đối tượng mắc bệnh đái tháo đường thường ở độ tuổi từ 30-65, tuy nhiên hiện nay có những bệnh nhân đái tháo đường mới chỉ 9-10 tuổi, điều này phản ánh sự trẻ hoá về bệnh này ở nước ta.